Jednym z ocalałych obiektów Twierdzy Brzeskiej znajdujących się na Przedmościu Terespolskim jest Dzieło Międzyfortowe Kobylany I, położone na terenie wsi Małaszewicze Małe. Zostało wzniesione w ostatnim etapie rozbudowy czyli w latach 1912 – 1915 i należało do II Pierścienia fortyfikacji.
Koszary Pogotowia K-O zbudowano na planie odwróconej litery „T” z żelbetonu o grubości ścian dochodzących do 1,2m. Część główna składała się z 6 pomieszczeń ułożonych w układzie amfiladowym czyli połączonych szerokimi wejściami w jednej linii. Takie rozwiązanie zapewniało dobrą łączność wzrokową i głosową (odpowiednia akustyka) w całym obiekcie oraz ułatwiało przemieszczanie się większej grupy żołnierzy. Centralny fragment od strony zapola (obecnie front) jest nieznacznie wysunięty przed czoło budynku. To kaponiera (schron bojowy piechoty), która umożliwiała ostrzeliwanie przeciwnika na skrzydłach poprzez pary wąskich okienek strzelniczych, ujętych w schodkowe i anty rykoszetowe wnęki. Do wnętrza dzieła prowadziły 2 symetrycznie rozmieszczona wejścia (z pancernymi drzwiami) przechodzące w tzw. przelotnie (osłonięte przejścia do środka, chroniące przed ostrzałem i odłamkami pocisków). Nad przelotniami umieszczono ławki strzeleckie do prowadzenia ognia z broni ręcznej. Drugą część obiektu (trzon litery „T”), do której z korytarza głównego prowadzi przelotnia, stanowi poterna czyli krótki korytarz, zakończony spłaszczonym łukiem ze schodami i 2 wyjściami (obecnie zamurowanymi). Zapewniała ona ochronę załodze w czasie ataku i bezpieczne dotarcie na zewnątrz, na szczyt wału bojowego. Co ciekawe przed schodami jej ściany zostały odpowiednio wyprofilowane gdyż zapewne planowano w tym miejscu wstawić jeszcze jedne pancerne drzwi. Na bokach dzieła znajdowały się 2 stanowiska artyleryjskie (działobitnie) osłonięte jedynie żelbetonowymi ścianami, posiadającymi po 2 wnęki na amunicję.
Dzieło zostało przystosowane do obrony. Jego sylwetka była wtopiona w teren, co miało skutecznie utrudnić prowadzenie ostrzału. Od przedpola umieszczono okopy, a teren wokół otoczono zasiekami z drutu kolczastego.
Warto wspomnieć, że na obszarze Twierdzy Brzeskiej wybudowano 5 takich obiektów i tylko ten jeden znajduje się po naszej stronie. Dzięki usytuowanej blisko studzienki można go rozpoznać na niezidentyfikowanych fotografiach.
Dzieło pełniło dwie funkcje. Pierwszą z nich była koszarowa. Część stacjonujących tam żołnierzy w razie ataku miała uzupełnić załogi położonych najbliżej fortów w Kobylanach i Koroszczynie, które nie posiadały wybudowanych stałych koszar. Znajdowała się tu kuchnia (obecnie część biurowa). Wnętrze zaś ogrzewano piecami o czym świadczą półokrągłe, płytkie wnęki nad otworami wentylacyjnymi. W pobliżu zaś studzienki znajdowała się latryna. Druga rola miała charakter obronny. Dzieło należało do obiektów wsparcia i co jest nietypowe dla tego typu budynków wybudowano je na głównej linii obrony II Pierścienia. Taka lokalizacja miała zapobiec oskrzydleniu przez wrogie wojska wyżej wymienionych fortów, ponieważ między nimi powstała zbyt długa przerwa. Dodatkowo koszary stanowiły też zaporę przy ważnym szlaku komunikacyjnym Trakcie Brzeskim (obecnie droga E-30).
26 sierpnia 1915r. wraz z pozostałymi fortyfikacjami dzieło zostało zdobyte (w ciągu doby) przez wojska austro-węgierskie i niemieckie. Po I wojnie światowej podobnie jak cała Twierdza Brzeska obiekt przestał pełnić swoją funkcję. Jednak w okresie II Rzeczpospolitej Polskiej otrzymał drugie „życie”. Funkcjonował także pod nową nazwą: Fort Małaszewicze. W 1936r. powrócono bowiem do budowy Bazy Lotniczej w Małaszewiczach. Wraz z Fortem „K” i Prochownią w Kobylanach został włączony w infrastrukturę dystrybucyjno-magazynową paliwa (opracowaną przez inż. Kazimierza Szymańskiego) zbudowaną na potrzeby lotniska. Znajdował się tu magazyn rezerw strategicznych paliwa na czas wojny. Wewnątrz zamontowano 8 zbiorników (prawdopodobnie o pojemności 40 tyś. lit.) na paliwo lub 3 komponenty do niego, połączonych podziemnymi rurociągami z innymi obiektami sieci. Aby umiejscowić owe zbiorniki powiększono otwory okienne oraz ścięto naroża ścian (co jest widoczne do dzisiaj). Innymi pozostałościami po tej adaptacji są metalowe mocowania na sklepieniach, którymi biegły przewody elektryczne obsługujące pompy. Sterownia z znajdowała się w przelotni. W pobliżu dzieła leżą wywrócone punkty wydawkowe czyli dystrybutory. Między nimi a E-30 jest też widoczny zarys starej drogi dojazdowej, którą podjeżdżały cysterny i tankowały paliwo do samolotów rozmieszczonych na lotniskach zapasowych lub polowych (np. Koroszczyn, Zalesie).
We wrześniu 1939r. dawne koszary uniknęły bombardowań Luftwaffe w przeciwieństwie do lotniska w Małaszewiczach i Twierdzy Brzeskiej. Prawdopodobnie niemiecki agresor nie wiedział o znajdującym się tu magazynie. Jednak po opuszczeniu go przez wojsko polskie uległ uszkodzeniu w wyniku wybuchu spowodowanego przypadkowym zaprószeniem ognia. Eksplozja rozsadziła działobitnię znajdującą się od południowej strony. Główna część obiektu nie ucierpiała zbyt mocno, ponieważ impet wybuchu rozszedł się przez wykute otwory w murze. Po przejęciu dzieła przez wojska niemieckie miejscowa ludność nie miała już tu wstępu. Okupanci zaś wykorzystywali je na zakwaterowanie żołnierzy przynajmniej do momentu ataku na Związek Radziecki (22 czerwca 1941).
Po II wojnie światowej koszary przez jakiś czas funkcjonowały jako magazyn GS-u, a później pozostawione same sobie niszczały. Przyciągały jedynie eksploratorów i „poszukiwaczy skarbów”.
W 2018r. Dzieło Międzyfortowe Kobylany I zostało odrestaurowane. Stało się jedną z wizytówek turystycznych naszej gminy. To także izba pamięci prezentująca poprzez ekspozycję stałą i wystawy czasowe historię twierdzy, lotniska oraz naszego terenu. Ponadto jest miejscem prowadzenia szerokiej działalności kulturalnej: imprezy patriotyczne, pikniki, zabawy i gry edukacyjne dla dzieci.
Dzieło Międzyfortowe Kobylany I to „żywy” pomnik opowiadający o lokalnej historii, zabierający odwiedzających w podróż do przeszłości. Jest także cichym zakątkiem gdzie można na chwilę odsapnąć od pędzącego świata. To tu echa minionych dziejów wibrują najmocniej.
Opracował: Dominik Litwiniuk